Afrekenen met de misvattingen rondom het headshaking-syndroom.
Er zijn heel veel misvattingen als het gaat om het headshaking-syndroom. Niet alleen bij dierenartsen, maar juist ook bij veel instructeurs en andere professionals kom ik nog een heleboel misvattingen tegen. Helaas dragen die allemaal niet bij aan het vinden van een echte oplossing, en daarom rekenen we in dit artikel met alle 10 van deze misvattingen af.
❌ dat het een vorm van (aangeleerd) gedrag is
Dit is misschien wel de misvatting die me nog het meeste zorgen baart. Omdat het headshaking-syndroom een enorm pijnlijke aandoening is waarbij de tics en symptomen zoals briesen, jeuk aan de neus helemaal niets te maken hebben met gedrag. Natuurlijk kan het wel zo zijn dat paarden ander gedrag beginnen te vertonen zoals; het zichzelf keren of juist beginnen met bijten. Maar afgezien van dat soort uitingen heeft het dus nergens iets te maken met gedrag.
Want de tic die hoort bij dit syndroom is een ongecontroleerde beweging, daar kan het paard dus niets aan doen. Dit ontstaat ter gevolg van een soort kortsluiting in het neurologisch systeem. Samenhangende symptomen zijn een gevolg van de schedelcompressie. (druk op het hoofd).
Waar komt deze misvatting dan vandaan?
Van paarden die wel met hun hoofd schudden, maar waarbij er sprake is van een gecontroleerde beweging. In dat geval is er geen sprake van het headshaking-syndroom (dus geen beklemming aan één van de craniale zenuwen), maar kan het zijn dat een paard oncomfortabel is of dat het om aangeleerd gedrag gaat. Maar dat heeft dus niets te maken met het headshaking-syndroom.
Een andere reden dat deze misvatting is ontstaan, is door het gebrek aan algemene kennis over het paard. Iets dat helaas ook zeker voorkomt en waarbij het gevolg vaak is dat deze groep mensen het schudden van het hoofd wel even af gaat proberen te leren door het hoofd vast te binden.
Je zou zeggen dat dit anno 2024 dit niet meer gebeurt, maar ik hoor regelmatig van klanten dat dit aan hen is geadviseerd door bijv. een instructeur. Mijn advies; als instructeurs dus zo met paarden omgaan, dan zou ik echt iemand zoeken die wel de juiste kennis bevat en waarbij dierenwelzijn hoog in het vaandel staat.
❌ dat het wordt veroorzaakt door een bit
Ook deze misvatting komt nogal eens naar voren. Een tijdje geleden bracht een aankondiging van mijn gratis masterclass over headshaking met een plaatje van een neusnetje en een bitring een flinke discussie teweeg, waarbij geroepen werd dat de oplossing voor het headshaking-syndroom zou zijn, dat je het bit weg moest laten. Ik kan je vertellen, als dat de oplossing was, dan had mijn agenda de afgelopen jaren niet zo vol gestaan. Het is dan ook een absolute misvatting en ik neem je graag mee in het waarom;
Bij het headshaking-syndroom is er sprake van een beklemming (en in sommige gevallen beschadiging) van één van de zenuwen die over het hoofd van je paard lopen. Deze zenuwen worden omringt door allerlei weefsels zoals bindweefsel, spierweefsel en botweefsel. De meeste zenuwen liggen goed beschermd in het hoofd en raken dus ook niet zomaar beklemd. Het gebruik van een bit kan zeker leiden tot het oplopen van schade bij verkeerd gebruik, maar heeft geen direct effect op de zenuwen. Daarmee kun je ook al direct deze misvatting ontkrachten.
Het gebruik van een bit is geen oorzaak van het headshaking-syndroom. Het gaat er dus niet over of je wel of geen bit gebruikt. Wat deze aandoening veelal veroorzaakt is: onbalans in het gebit, schade door tandartsbehandeling, hangen aan het halster, het stoten van het hoofd, klap krijgen op het hoofd, op het trouw/teugel van het halster/hoofdstel gaan staan, door overbelasting van de nek ect.
❌ dat iedere vorm van schudden onder headshaking valt
Ik heb in de afgelopen jaren gemerkt dat paarden al gauw de stempel “headshaker” krijgen, en ook vaak ten onrechte. Niet ieder paard dat schudt met zijn/haar hoofd is meteen een headshaker. Er zit een wezenlijk verschil tussen een gecontroleerde manier van schudden en de ongecontroleerde tic die hoort bij het headshaking-syndroom.
Zoals ik bij de vorige misvatting ook al even kort heb uitgelegd is er bij het headshaking-syndroom sprake van een beklemming (of soms ook beschadiging) aan één van de zenuwen die op het hoofd lopen. Wanneer de zenuw dan een prikkel moet doorgeven aan de hersenen, kan zo’n beklemming zorgen voor een verstoring wat leidt tot een soort kortsluiting. Dit uit zich in een snelle ongecontroleerde beweging. Het lijkt haast alsof het paard in kwestie een stroomstoot toegediend krijgt.
Een paard krijgt op zo’n moment ook een pijnscheut in de zenuwen. Vergeet niet dat zenuwpijn de meest heftige pijn is die er bestaat. Dit verklaard ook de ongecontroleerde snelle beweging.
Wanneer er dus sprake is van een gecontroleerde beweging waarbij het paard dus echt met z’n hoofd gooit, zwaait of met z’n lip begint te schudden, dan heeft dat niets te maken met een beklemde zenuw of zenuwpijn. Dat hoeft niet te betekenen dat het paard nergens last van heeft, hij heeft in ieder geval geen headshaking-syndroom. Gelukkig maar, want dat is absoluut geen pretje.
Het is dus goed om onderscheid te maken in de manier waarop een paard schudt met zijn hoofd. Ongecontroleerde snelle tics die vallen onder het headshaking-syndroom, gecontroleerde manieren van schudden niet. Zo simpel mag je het houden.
❌ dat dit ook uit de rug kan komen
Als ik voor iedere keer dat iemand dit roept een euro zou krijgen, dan kon ik nu een maand op een hele luxe vakantie. Maar ook dit is een misvatting, want het headshaking-syndroom ontstaat namelijk niet in de rug van je paard. Het headshaking-syndroom wordt veroorzaakt door een craniale zenuw (een zenuw die op en door het hoofd van je paard loopt) die klem zit of beschadigd is geraakt. Vanuit daar ontstaat de ongecontroleerde tic.
Dat betekent overigens niet dat paarden met het headshaking-syndroom verder geen fysieke problemen hebben. Het kan heel goed dat een paard met het headshaking-syndroom ook een blokkade in zijn/haar rug heeft zitten. Maar dat is niet de oorzaak van het headshaking-syndroom. Als je alleen die blokkade aan de rug op zou lossen, dan heeft zo’n paard nog steeds tics.
Deze misvatting ontstaat in mijn optiek veelal door paarden die wel schudden met hun hoofd, maar waarbij geen sprake is van het headshaking-syndroom. Dus het kan goed dat zo’n paard een gecontroleerde manier van schudden laat zien door een blokkade aan de rug. Maar het staat dus in dat opzicht helemaal los van de aandoening ‘het headshaking-syndroom.’
❌ dat iedere headshaker een allergie heeft
Op een één of andere manier wordt vaak de aanname gedaan dat paarden met het headshaking-syndroom last hebben van een allergie waardoor ze deze klachten vertonen. Ook dat is een misvatting. Zoals ik in eerdere misvattingen al heb uitgelegd is er bij het headshaking-syndroom sprake van een beklemming aan één van de craniale zenuwen. Dat is bij iedere vorm van het headshaking-syndroom leidend. Toch wordt headshaking vaak in verband gebracht met pollenallergie. Hoe zit dit dan precies?
Allereerst is het goed om je te realiseren dat het headshaking-syndroom uit verschillende vormen bestaat. Één van de meest bekende vorm is wat we noemen ‘pollenallergie’. Dit is een vorm waarbij het paard reageert op bijvoorbeeld stof en pollen. Dit zijn triggers waarbij de desbetreffende zenuw een prikkel door moet geven aan de hersenen, welke wordt verstoord door de beklemming en wat zich uit in een tic. Eigenlijk heeft dit dus niet zozeer te maken met een allergie.
Dat betekent niet dat jouw paard niet allergisch kan zijn voor pollen. Bij een paard met een heuse pollenallergie zie je alleen veelal meer klachten zoals; benauwdheid, hoesten, vieze neus. Allergische reacties ontstaan vaak in de darmen, door een langdurig verkeerd rantsoen. Maar dit heeft dan weer niet zoveel met het headshaking-syndroom te maken. In een enkel geval heeft een paard en het headshaking-syndroom, en een echte pollenallergie. Beide aandoeningen dienen dan apart aangepakt en behandeld te worden.
Door symptomen zoals briesen of jeuk aan de neus die je veel ziet bij paarden met het headshaking-syndroom, wordt vaak gedacht dat het om een pollenallergie gaat. Dit is een menselijke beredenering omdat hooikoorts bij mensen zorgt voor klachten zoals niesen en jeuk aan de neus of ogen. Maar die mensen maken geen ongecontroleerde bewegingen met hun hoofd, dus daaraan kun je dan voortaan makkelijk het onderscheidt maken. Bij mensen ontstaat dit probleem vaak door het overmatig gebruik van zuivel en suikers. Wat een negatieve impact heeft op hun darmflora en waaruit klachten zoals hooikoorts uiteindelijk ontstaan.
❌ dat het een erfelijke aandoening is
Wanneer je echt naar de onderliggende oorzaak van het headshaking-syndroom gaat kijken dan is dat dus de zenuwbeklemming of in een enkel geval een beschadiging van een craniale zenuw is. Dat probleem op zich is niet erfelijk. Toch zien we dat headshaking bij bepaalde afstammelingen meer voor komen dan bij anderen en daarnaast lijkt het vandaag de dag steeds meer voor te komen. Hoe zit dat dan?
Bij de afstammelingen die ik onder behandeling heb gehad was er wel sprake van een vererfelijk kenmerk. Niet van de aandoening op zich zelf, maar wel van een specifieke schedelvorm waarbij de schedelnaden al nauwer zijn dan bij een ander paard. Hierdoor is het paard vatbaarder voor schedelcompressie (hoofdpijn) omdat er relatief weinig hoeft te gebeuren om van een nauwe doorgang naar een geblokkeerde doorgang te gaan.
Wat we daarnaast bij de moderne paarden ook steeds meer zien is dat de zachte weefsels slapper lijken te worden, en er meer sprake is van hypermobiliteit. Het hele gestel van een paard is elastischer en atletischer geworden, maar daarmee ook kwetsbaarder voor allerlei problemen waaronder dus ook schedelcompressie. De schedelcompressie kan uiteindelijk leiden tot beklemmingen van zenuwen.
Het is dus niet zo dat het headshaking-syndroom erfelijk is. Wanneer je met je headshaker een veulen wilt fokken dan is het wel aan te raden om rekening te houden met kenmerken zoals een hoofd met nauwe verbindingen en hypermobiliteit.
❌ dat de veroorzakende zenuw altijd de Trigeminus is.
We moeten echt af van de misvatting dat de Trigeminus zenuw verantwoordelijk is voor het headshaking-syndroom. Naast deze Trigeminus zenuw zijn er maar liefst nog elf andere craniale zenuwen die het headshaking-syndroom kunnen veroorzaken. Een ieder van die zenuwen heeft een eigen functie, en daaruit zijn ook de triggers te herleiden.
Dit verklaard ook waarom triggers zoals stof, pollen en bijv. uv-straling een rol kunnen spelen, terwijl de Trigeminus daar geen verband mee houdt. Daarbij verklaard dat ook het verschil in triggers en dat behandelingen zoals neuromodulatie lang niet bij ieder paard aanslaan.
Als je de klachten van een headshaker echt wilt oplossen dan is het extreem belangrijk om de triggers te achterhalen, zodat je ook precies weet welke schedeldelen een rol spelen in de oorzaak en oplossing. Alleen zo kun je het probleem dus bij de kern gaan aanpakken. In mijn gratis masterclass ‘Eerste hulp bij headshaking’ ga ik hier dieper op in.
❌ dat het een stalgebrek is
Vroeger werd headshaken vaak gezien als een stalgebrek, maar er is geen enkele onderbouwing om dit onder ‘afwijkend gedrag’ te scharen. Natuurlijk wijkt het beeld af van wat je graag zou willen zien, maar het headshaking-syndroom behoort niet thuis in de categorie gedrag. Het is echt een fysieke aandoening.
Daarnaast vermoed ik ook dat veel paarden die met een gecontroleerde beweging schudden hieronder zijn geschaard als zijnde stalgebrek, om het beestje maar een naam te geven. Als je ieder dier zomaar allerlei labels op gaat plakken zonder echt duidelijk te kijken of de klachten wel volledig overeen komen is een kwalijke zaak. Om een goede diagnose te kunnen stellen is goed onderzoek nodig om de oorzaak te kunnen achterhalen. En alleen als je de oorzaak aanpakt, dan kun je tot een echte oplossing te komen.
Ik ben zelf van mening dat geen enkel paard zomaar gedrag vertoond zonder reden, dus in plaats van het te labelen als stalgebrek kun je beter gaan onderzoeken waarom jouw paard zoiets doet.
❌ dat een paard dit doet om onder het werk uit te komen.
Dit is een misvatting die me altijd een beetje verontwaardigd. Onder het werk uit proberen te komen is een menselijk trekje. Wist je dat onze paarden dat denkvermogen ook helemaal niet hebben? Een paard denkt dus niet zoals wij mensen, en deze misvatting is een typisch gevalletje van het vermenselijken van een paard. Hoe lief wij onze paarden vinden, en hoe slim ze in bepaalde opzichten ook zijn, het zijn en blijven dieren, geen mensen. Ik kan dat dan ook niet vaak genoeg zeggen.
❌ dat dit een scheefheid is die je met training moet oplossen door je paard recht te richten.
Je gelooft het niet, maar ook deze wordt er nogal eens tussendoor gegooid. Ik ben absoluut een grote voorstander van een correcte manier van rijden. Maar het headshaking-syndroom is geen aandoening die wordt veroorzaakt door scheefheid. En zou je zelf met een flinke zenuwpijn nog net zo fanatiek sporten als altijd? Ik denk het niet. Laten we deze vooral ons gezonde verstand blijven gebruiken met hoe we de klachten van onze paarden benaderen een aanpakken. Volg niet blind een ander, maar kijk naar wat logisch is.
Ontvang gratis tips om de headshakingsklachten aan te pakken!
Ik deel mijn belangrijkste tips met jou in korte praktische video's, zodat jij sneller kunt afrekenen met de headshakingsklachten van jouw paard!
Geen abracadabara wel A B C!
Niet eerst alles uitproberen in de hoop dat iets werkt, maar stap voor stap met een logische en bewezen aanpakstrategie!
