Dit is wat er écht speelt bij een gespannen en kijkerig paard

Iedereen kent wel zo’n paard (of misschien heb je er zelf één) dat continu overal van schrikt en altijd maar “aan” staat. Wat je ook probeert, het lukt je niet om je paard te laten ontspannen. Hij is voortdurend bezig met het scannen van zijn omgeving en schrikt soms zelfs van niets. Tandenknarsen, wegspringen of bevriezen terwijl zijn hart bijna uit zijn borst lijkt te bonken. 

Zo is een paard niet geboren, en stress is ook geen karaktereigenschap. Dit gedrag vertelt je dat er écht iets speelt bij je paard en is een teken dat er actie nodig is om hem weer goed in zijn vel te krijgen.

Stress als overlevingsmechanisme voor je paard.

Stress is een natuurlijk overlevingsmechanisme bij paarden. Het helpt ze om in een fractie van een seconde te reageren op gevaar, hun lichaam mobiliseert direct energie zodat ze kunnen vluchten of alert kunnen blijven. Dat is hoe paarden in het wild overleven. 

Maar als een paard voortdurend gespannen is en altijd “aan” staat, gaat dit mechanisme tegen hem werken. Onderzoek laat zien dat chronische stress de leerprestaties kan verminderen en het vermogen van een paard om te ontspannen belemmert. 

Ook kan het invloed hebben op zijn lichamelijke gezondheid, bijvoorbeeld door veranderingen in het stresshormoon cortisol. Kortom, langdurige spanning beïnvloedt zowel lichaam als gedrag en kan een vicieuze cirkel van stress en spanning in gang zetten.

Langdurige stress is geen karaktereigenschap maar een probleem.

Aan de stress van een paard kunnen meerdere oorzaken ten grondslag liggen. Vaak is het een combinatie van factoren die elkaar beïnvloeden en zo een vicieuze cirkel van spanning veroorzaken.

Het kan gaan om fysieke bewegingsbeperkingen die blokkades en een spanningsplafond in het lichaam creëren, waardoor een paard continu “aan” staat.

Maar ook de omgeving speelt een rol. Soms kunnen paarden niet helemaal aarden op de stal waar ze staan, of hebben ze moeite met bepaalde routines in de stal of de kudde.

Daarnaast mogen we de rol van de ruiter of eigenaar zeker niet onderschatten. Gebrek aan duidelijk leiderschap kan een gevoel van onveiligheid bij het paard veroorzaken, waardoor hij constant alert blijft op zijn omgeving.

Vaak werken al deze factoren samen, waardoor je als ruiter met een gespannen paard gevangen raakt in een vicieuze cirkel en het steeds moeilijker wordt om ontspanning te bereiken.

Signalen van fysieke bewegingsbeperkingen (en blokkades)

Wat we heel vaak vergeten is dat onze paarden van nature prooidier zijn, en dat hun instinct als vluchtdier ook nu nog actief is. In de natuur is het zo dat zwakkere dieren als eerste worden opgegeten, en nu denken wij misschien aan hele oude dieren of kreupele dieren maar zwakkere dieren is eigenlijk al een veel breder begrip.

Praktische voorbeelden

Wanneer een paard  al niet zijn hoofd goed kan draaien, dan kan hij zijn omgeving minder goed scannen. Hierdoor loopt hij grotere kans om makkelijker ten prooi te vallen. Het gevolg? Je paard vergroot zijn overlevingskansen door de omgeving nog scherper in de gaten te houden, door zijn hals meer te gebruiken of door volledig om te draaien. En ook zie je vaak dat deze paarden sneller schrikken en wegspringen omdat ze denken iets te zien.

Een signaal hiervan is dat jouw paard aan één zijde geen stelling kan geven, maar begint met overbuigen. Vaak zien ruiters dit niet als een probleem, maar iets wat rijtechnisch zou moeten verbeteren.  Maar voor jouw paard is dat dus wel een probleem en een enorme beperking.

Een ander voorbeeld hiervan is dat je paard bijvoorbeeld een blauwe gloed over zijn ogen heeft, of de stand van de ogen afwijkend is. Dit kan het gezichtsveld van je paard beïnvloeden, niet alleen in het gebied van wat je paard kan zien, maar ook in dieptezicht.

Waardoor je paard het hoofd scheef trekt, met een boog om iets heen loopt. Op en afstapjes niet goed ziet. Schrikt van lichtreflecties of schaduw in de rijbaan. Wij zien dat vaak als "normaal gedrag voor bepaalde paarden" maar eigenlijk vertelt het dat onze paarden moeite hebben met het inschatten van de omgeving wat wordt veroorzaakt door druk achter het oog.

Dit zijn een paar simpele voorbeelden van signalen die wij vaak wel opmerken, maar niet zozeer als een probleem. (Wat het dus eigenlijk voor je paard wel is). 

Dit is waarom je paard "aan" blijft staan:

Wanneer een paard "aan" blijft staan, dan is er eigenlijk altijd sprake van een spanningsplafond in het lichaam van je paard wat je paard gevangen houdt in het actieve systeem. (sympathische zenuwstelsel). Dit is een stand waarbij een paard dus in de vecht of vluchtmodus blijft staan.  Dit spanningsplafond wordt in stand gehouden door bepaalde fysieke bewegingsbeperkingen die blokkades vormen waar het stomatognatisch systeem op reageert.

Dit is de impact in jouw lijf...

Om je een beetje een idee te geven wat dit doet in het lichaam van je paard wil ik je laten ervaren hoe jij dit ook kort kunt triggeren bij jezelf. Span je onderkaak gedurende 30 seconden aan. (Alsof je je onderkin wilt trainen) en merk op wat er in je lichaam gebeurt.

Je zult merken dat er overal in je lijf spanning ontstaan, dat je tenen beginnen te krommen, je beenspieren zich aanspannen, je bekken, je rug en schouders en zelfs je nek helemaal strak worden. En afhankelijk van wat er speelt in je eigen lichaam aan blokkades zou je zelf hoofdpijn, nekpijn of rugpijn kunnen ervaren. 

Maar zodra je de spanning op je onderkaak los laat, dan ebben deze dingen langzaam weg. Maar bij onze paarden is dit niet het geval.

De impact die dit heeft op je paard:

Jij kon de spanning op je kaak weer eenvoudig loslaten, maar bij je paard werkt dat zo niet! Bij onze paarden is de impact vaak nog wat groter en dit heeft te maken met verschillende dingen. Zo is de lengte van de kaak bij een paard natuurlijk vele malen groter, dan die van ons. En wordt de stand van het gebit bij een paard beïnvloed door het kauwpatroon, en de tandarts. (in tegenstelling tot bij ons mensen met vaste kiezen).  De impact is bij het paard dus nog veel groter, als deze spanning in de kauwspieren heeft. 

Daarnaast werkt het ook andersom. Een blokkade in het bekkengebied zal ook automatisch zorgen voor meer spanning in de kauwspieren door de verbinding die zij met elkaar hebben.  En heel veel paarden hebben dus te kampen met deze blokkades, zonder dat ze hiervoor zichtbaar iets te hoeven mankeren.  Ze kunnen dus nog steeds functioneren, alleen niet optimaal en ik denk ook niet dat je dat zou moeten willen. 

Natuurlijk kun je ze met bepaalde dingen om leren gaan door grondwerk of andere vormen van training. Maar daarmee pak je de fysieke spanning dus niet aan. En hierdoor zal je paard blijven compenseren wat  je paard gevoeliger maakt voor blessures. Kortom het is iets wat je dus echt wilt laten aanpakken. 

Dit is wat je kunt doen om je paard te helpen:

Wat goed is om je te realiseren is er voor dit soort problemen niet zoiets bestaat als een Quick Fix. Het is dus niet zo dat als je een bepaald supplement geeft, of behandeling laat uitvoeren dat alle problemen in één keer opgelost zijn.  Iedere casus is uniek en bij ieder paard is dit spanningsplafond even net iets anders opgebouwd.

Daarnaast is het ook goed om medische oorzaken uit te sluiten. Omdat deze ook verantwoordelijk kunnen zijn voor dat je paard "aan" blijft staan.  Dit kan dus ook zeker een gevolg zijn van pijn of een ontstekingsreactie die spanning veroorzaakt. Vaak gaat dit gepaard met problemen in de zachte weefsels zoals spierweefsel en bindweefsel.
Je wilt in dat geval dus wel eerst jouw paard laten onderzoeken door een erkend paardenarts.

Als er geen medische reden bekend is dan ligt de sleutel in de zachte weefsels van je paard, en dan doel ik specifiek op bindweefsel. Bindweefsel heeft namelijk de eigenschap om spanning te kunnen vasthouden, en hierdoor trekken spieren scheef en kunnen ook wervels vast komen te zitten.  Fasciale weefsels kunnen met zachte technieken worden losgemaakt waardoor de spanning kan afvloeien, vastzittende afvalstoffen kunnen worden afgevoerd en hierdoor krijgt de lichaam de nodige ruimte om zichzelf te gaan herstellen.

Fascia release 

Wat je dus nodig hebt is iemand die deze fasciale weefsels losmaakt, en die daarbij ook kijkt naar de symmetrie in het lichaam van top tot teen. De meeste behandelmethoden werken in van de nek tot de staart, maar je wilt hierin dus juist ook het hoofd mee laten nemen.  Want juist bij spanning is eigenlijk altijd het hoofd betrokken.  En laat dat nu precies mijn expertise zijn. 😉 Klik hier om een afspraak te maken.

Als eigenaar kun jij hier ook al een enorme invloed op uitoefenen door je paard te ondersteunen met massage. Want een paar simpele zachte technieken kunnen jouw paard al helpen aan meer ontspanning en het optimaliseren van de gezondheid. Uiteindelijk zul je merken dat je jouw paard beter gaat begrijpen, en dat de band met je paard ook enorm veranderd. Naast dat dit gewoon een hele fijne bezigheid is op een regenachtige dag.

Hoe ontstaan deze beperkingen in het bindweefsel?

Als je gaat kijken naar een pasgeboren veulen dan zie je een paard dat in balans is. Let maar eens op hoe een pasgeboren veulen de overgangen maakt, en welke houding een veulen aanneemt! Zie je dat een ouder paard nog doen? Vaak niet!

Door allerlei ongelukjes zoals bijvoorbeeld; hangen aan het halster, vallen, stoten, trap krijgen, castratie, hoofd stoten etc. raakt een paard uit balans. Dit komt door het bindweefsel welke als eigenschap heeft om spanning te kunnen vasthouden waardoor de afvalstoffen niet goed meer afgevoerd kunnen worden en zich ophopen, totdat er een blokkade ontstaat.

Een paard gaat vanwege zijn instinct compenseren waardoor een andere plek weer wordt overbelast en voor je het weet loop je tegen allerlei dingen aan. Dit is één van de overlevingsstrategieën van een paard. Ieder paard compenseert, maar de kunst is om dat compensatiepatroon steeds gericht aan te pakken. 

En als je mij vraagt waar je het beste kunt beginnen, dan zeg ik toch echt: het paardenhoofd. Want de meeste paarden  worden wel eens behandeld door de fysiotherapeut of osteopaat maar in die behandelingen wordt het hoofd normaliter niet meegenomen.  De Hoofdpijn Routekaart kan ik je zeker aanraden, maar als je liever ook de andere aspecten van spanning wilt aanpakken is Ontspannen Paardrijden weer een mooi alternatief.