Hoop of hopeloos? Headshaking bij paarden.

In 2015 kwam ik voor het eerst in aanraking met een paard dat leed aan het headshaking-syndroom. De klachten waren heftig, hele krachtige en pijnlijke tics, veel jeuk aan de neus en ogen. Het paard in kwestie stond met haar hoofd tegen de muur, in een donkere stal om de klachten enigszins te beperken. Mijn klant was ten einde raad, regulier waren er geen opties meer mogelijk. Via een stalgenoot was ze bij mij terecht gekomen, en omdat ik tijdens een behandeling het hoofd ook meenam was dit zo'n beetje haar laatste hoop. Op dat moment zou ik je absoluut niet geloven, als je me zou vertellen dat ik me later zou specialiseren in headshaking bij paarden.

Nooit had ik kunnen deken dat ik mede door dit paard zo ontzettend gefascineerd ben geraakt door het paardenhoofd en met name deze aandoening. Ik vond headshaking bij paarden allereerst irritant. Ik kon het niet uitstaan, dat het beeld wat ik zag bij dit paard helemaal niet overeen kwam met wat er medisch over dit onderwerp bekend was. Nog veel irritanter vond ik, dat ondanks dat ik zoveel punten zag die aangepakt moesten worden met een behandeling, maar ik op een één of andere manier daar niet doorheen kwam. 

Het begin van een lange zoektocht.

En zo begon mijn zoektocht naar de oorzaak en het vinden van de oplossing. Het duurde niet veel langer of de volgende casus diende zich aan. En de oplossing die ik had gevonden voor de ander, die werkte dus absoluut niet voor dit paard.  Langzaam maar zeker, kwam ik erachter dat er meerdere vormen bestonden van deze aandoening.  Iedere vorm weer een andere opbouw, andere triggers en vaak ook net iets andere symptomen. 

In dit artikel wil ik je als eigenaar van een headshaker bewust maken van het onderliggend probleem dat speelt bij het headshaking-syndroom. Daarom beantwoord ik in dit artikel de vraag: Hoop of hopeloos? Headshaking bij paarden.

Het zogenoemde headshaking-syndroom komt steeds meer voor bij paarden. Dit werd voorheen vaak gezien als een stalgebrek. Maar is dat eigenlijk wel zo? Is er hoop is is de situatie hopeloos als jouw paard headshaking heeft?  Eigenaren zoeken wanhopig naar een oplossing, geven veel geld uit aan allerlei supplementen, behandelmethodes of injecties maar met weinig tot geen resultaat. 

Over de oorzaak lijkt nog steeds niets bekend in de medische wereld. Wel zien dierenartsen het headshaking-syndroom steeds vaker voorkomen. Dit is wat ze erover zeggen:

Bij paarden met het zogenoemde headshaking-syndroom lijken de volgende elementen een belangrijke rol te hebben:

• Allergie
• Gevoelig voor zon
• Gevoelig voor vliegjes
• Voeding gerelateerd
• Geprikkelde zenuw

Ondanks dat deze aandoening nu al jaren voorkomt wordt er in de medische wereld nog weinig vooruitgang geboekt in het vinden van een oorzaak. Dierenartsen kunnen weinig met deze aandoening behalve dan diagnosticeren, het voorschrijven van medicatie zoals betablokkers, prednison of uiteindelijk het doorsnijden van zenuwen. Het doorsnijden van zenuwen gebeurt gelukkig steeds minder, maar toch komt het nog wel voor.  

Maar zelfs het doorsnijden of uitschakelen van zenuwen blijft een gok. Iedere zenuw heeft namelijk een belangrijke functie in het lichaam. Bij het uitschakelen van een zenuw, wordt ook deze functie uitgeschakeld waardoor dit ook impact heeft op alle lichaamsdelen die daarvandaan werden aangestuurd. Het kan soms wel de klachten van schudden verminderen, maar er kan bijvoorbeeld ook fantoompijn waardoor het paard dus ook nog steeds blijft hoofdschudden. Ook ontvang ik nog regelmatig berichten van mensen die hun paard hebben moeten laten inslapen vanwege deze aandoening. Omdat de situatie toch echt hopeloos leek. 

Opvallend is dat de wetenschap, en dus ook de dierenartsen zich volledig richten op de trigeminus zenuw.  Deze zenuw heeft weliswaar een belangrijke functie in het hoofd van een paard. Maar dit is lang niet de enigste zenuw in het hoofd. Er zijn namelijk nog 11 andere craniale zenuwen welke het headshaking-syndroom kunnen veroorzaken.  Je begrijpt dus dat voor heel veel paarden de situatie hopeloos blijft wanneer er dus enkel op de trigeminus zenuw gefocust wordt terwijl de kans dus heel reëel is dat het één van de 11 andere zenuwen de veroorzaker is.  Wanneer je jezelf op de verkeerde zenuw focust dan wordt de situatie van je headshaker inderdaad hopeloos. 

Een relatief nieuwe behandeling die recent naar Nederland is gekomen is de Equipens. Hierbij wordt gebruik gemaakt van neuromodulatie. De zenuw wordt hierbij als het ware zo gestimuleerd dat de signaal niet meer bij de hersenen aankomt. Deze techniek werd eerder al toegepast bij mensen en is sinds kort ook beschikbaar voor paarden. Bij deze techniek wordt onder echobegeleiding een stompe naald langs de trigeminal  zenuw geplaatst en worden er voor zo'n 25 minuten verschillende frequenties gegeven om de zenuw te beïnvloeden. Het paard staat tijdens deze behandeling en er wordt geen gebruik gemaakt van narcose.

Echter zijn de resultaten van deze behandeling wisselend en is dit naar mijn mening gewoon een een andere variant op het doorsnijden van de zenuwen. Omdat het signaal doorbroken wordt. Ja, als eigenaar zie je dan je paard misschien niet meer hoofdschudden, maar de oorzaak van het hoofdschudden is nog steeds aanwezig. Mijn persoonlijke mening is toch dat zenuwen een belangrijke functie hebben die je niet wil uitschakelen. Bovendien heeft de verstoring of schade van een zenuw ook een oorzaak, dan kun je dus toch veel beter de oorzaak aanpakken? 

De nervus trigeminus is verantwoordelijk voor het gevoel in het aangezicht. Ieder paard heeft er twee, één voor de linker en één voor de rechter zijde van het gelaat. De zenuw ontspringt uit de hersenstam en loopt over de schedelbasis, waarbij er ter plaatse van een zenuwknoop (het ganglion van Gasser) een verdeling in 3 takken is. 

De 1e tak verzorgt het gevoel van het voorhoofd en de ogen. De 2e tak verzorgt het middenstuk van het gelaat, dat wil zeggen de wang, de neus, maar ook inwendig de bovenkaak, het bovengebit en de neusbijholten. De 3e tak is verantwoordelijk voor het gevoel in de onderkaak, het ondergebit, de tong en de kin. De 3e tak heeft naast gevoelsvezels ook motorische vezels voor de aansturing van de kauwspier. Omdat de zenuw zich in drieën vertakt heet deze de drieling zenuw, een letterlijke vertaling van “Trigeminus”. (bron: Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie)

Wanneer je gaat kijken naar de schedel en de verschillende delen en bijbehorende zenuwen kom je er al snel achter dat er 12 belangrijke zenuwen door het hoofd lopen met diverse takken en functies. Al deze zenuwen hebben een eigen functie en werken ook weer samen om ervoor te zorgen dat een paard kan functioneren, dat zintuigen werken ect. Het is zo fascinerend om te zien hoe alles met elkaar is verbonden en alles impact op elkaar heeft.

Zo bestaat de schedel dus uit heel veel verschillende delen waarmee dus ook weer de craniale zenuwen verbonden zijn. Wanneer er bepaalde elementen verstoord raken, zoals bijv. het gebit, dan heeft dit dus ook behoorlijke gevolgen op het hele hoofd en lichaam van het paard.  Wanneer een paard schedelcompressie krijgt (hoofdpijn) kunnen de verschillende delen niet meer goed functioneren, wordt de doorbloeding beïnvloed en slaan afvalstoffen zich op. Daarnaast zorgt dit er ook voor dat zenuwen niet meer goed kunnen functioneren. 

Er ontstaat dus een verstoring in het systeem wat invloed heeft op de manier waarop prikkels worden doorgegeven en vertaald maar ook op de lichaamsprocessen die zich afspelen in het hele lijf. Het is dus nooit zo dat de oorzaak zich alleen in het hoofd bevind. Maar dat wel de onderliggende oorzaak van het probleem hoofdpijn of dus wel 'schedelcompressie' is waarbij zenuwen schade hebben opgelopen of bekneld zijn geraakt.

Als we gaan kijken naar de oorzaak van schedelcompressie dan kan dit op diverse manieren worden veroorzaakt. Je kunt hierbij denken aan bijvoorbeeld:

• Hangen aan het halster
• Hoofd stoten
• Vallen
• Over de kop slaan
• Stoten
• Uitglijden
• Het krijgen van een trap van bijvoorbeeld een ander paard
• Aangebrachte schade door de ruiter, denk aan schade van bijvoorbeeld een bit of een te strakke neusriem.
• Tandartsbehandelingen
• Trauma
• Schedelbreuken

Dit zijn slechts nog maar een paar voorbeelden van hoe schedelcompressie ontstaat. Maar hoe komt het nu dat deze gebeurtenissen voor druk op het hoofd van een paard zorgen?! 

Als we gaan kijken naar de anatomie van de schedel van een paard dan zien we dat een schedel uit heel veel verschillende delen bestaat. Al deze delen hebben een eigen functie en daarnaast  zijn er slechts een handjevol van deze delen die met elkaar fuseren. Het grootste deel van de schedeldelen zit met elkaar verbonden door suturen oftewel schedelnaden. Ieder deel in de schedel staat op zijn of haar beurt weer in verbinding met een deel elders in het lichaam. Headshaking is dus nooit helemaal het enige probleem van het paard. Veelal zie je bij headshakers ook fysieke symptomen als scheefheid, spanning, moeite met bijvoorbeeld het laten ondertreden van de achterhand en balansproblemen.

Omstreeks 1920-1930. De Amerikaanse osteopaat William Sutherland, ontdekte dat de verschillende delen van de schedel bewogen. Om dit te bewijzen tegenover de kritische medische wereld deed hij zelf een aantal proeven.

Zo liet hij een soort helm ontwikkelen met houten platen. Met deze platen oefende hij druk op een bepaalde plaats van de schedel en observeerde wat er gebeurde na enkele dagen en weken. Hij deed deze onderzoeken in de eerste plaats op zichzelf. Zo ontdekte hij dat er een relatie bestaat tussen de verschillende schedelbeenderen en b.v. depressies, concentratiestoornissen, links – rechts coördinatie, sinusproblemen, migraines, hoofdpijnen enz…

Nieuwe methodiek.

De methode werd onderwezen vanaf 1940 en kreeg halverwege de jaren 1970 een explosie door osteopaat dr. John E. Upledger. Hij ontdekte tijdens het assisteren van een operatie per toeval, dat het hersenvlies bewoog. Hij observeerde een ritme in de schedel die tot dan nog onbekend was. Op basis van deze ervaring ontwikkelde hij een behandelmethode, waarmee diverse klachten gunstig worden beïnvloed. De ritmische beweging, het zogenaamde Cranio-Sacraal ritme dient als uitgangspunt voor deze behandeling.

Ademhaling van het zenuwstelsel.

Het cranio sacrale ritme wordt ook wel de ademhaling van het zenuwstelsel genoemd. Wanneer de schedeldelen niet kunnen bewegen door de druk op het hoofd heeft dit invloed op het zenuwstelsel. Er ontstaat een blokkade rondom de zenuwen waardoor de zenuw hun functie niet goed kunnen uitvoeren en er zenuwpijn ontstaat. Hierdoor komen de signalen niet goed door en ontstaan het hoofdschudden.

Zo zou je het headshaking-syndroom kunnen uitleggen in een notendop. 

Het cranio sacrale ritme is slechts één van de processen die zich afspelen in het lichaam. Dat is één van de 100 lichaamsprocessen die actief zijn in een paardenlichaam.

Eén van de redenen waarom headshaking vaak als ingewikkeld wordt ervaren, is dat er vaak alleen geconcentreerd wordt op de betreffende zenuw. Alle focus gaat naar die éne betreffende plek. En daar gaat het nu net mis. Het lichaam is één geheel en staat met elkaar in verbinding. Een groot probleem als je het mij vraagt is dat er een gebrek is aan kennis over de schedel. De daarbij horende functies en bewegingen van de verschillende schedeldelen. Even kort door de bocht: Als je niet weet welke schedeldelen welke beweging maken, en welke belangrijke functie dit heeft dan mis je de belangrijkste bouwsteen in de oplossing van het headshaking.

Daarnaast is het belangrijk dat je als behandelaar precies weet om welke vorm van headshaking het gaat. Welke zenuwen en schedeldelen hierbij een belangrijke rol spelen en vanuit waar de schedelcompressie is ontstaan. Op die manier kun je ook een inschatting maken vanuit welke kanten de schedeldelen 'bedrukt' zitten en hoe dit op te lossen. Wat dus ook ontzettend belangrijk is dat je als behandelaar ook weet hoe een gebalanceerde schedel functioneert. Anders kun je nooit indiceren welke delen compressie bevatten en nooit echt gericht iets oplossen. Er zijn verschillende vormen van headshaking waarbij geïndiceerd kan worden om welke craniale zenuwen het gaat. In sommige gevallen is er zelfs sprake van een combinatie van verschillende vormen bij een paard. 

Daarom is het ontzettend belangrijk dat je als eigenaar goed probeert te monitoren welke triggers een rol spelen bij jouw paard. Dat is de enige manier om te achterhalen om welke vorm en dus welke zenuw het gaat. En als je daarachter komt, dan is er hoop voor jouw headshaker!

Een aantal voorbeelden van de verschillende triggers zijn:

• Stof
• Pollen
• Warmte
• Luchtvochtigheid
• Aanraking
• Neusriem 
• Halster/Hoofdstel
• Aanleuning
• Draaien van het hoofd
• Kauwen
• Aanspanning
• Stress
• UV straling
• Overgangen donker/licht
• Zonlicht
• Oogbewegingen
• Geluid
• Motoriek van de oren (beweging)
• Wind
• Acute spanning

Als eigenaar ken jij jouw paard natuurlijk het allerbeste. Ik zou het dan ook zeker aanraden om goed in de gaten te houden waar jouw paard het sterkst op reageert. In een eerder geschreven artikel ga ik dieper in op het belang van het focussen op de triggers.  Daarom zou ik je zeker willen adviseren om voor een periode van minstens 30 dagen een dagboek bij te gaan houden. Schrijf daarin iedere dag de heftigheid van de tic die dag op een schaal van 1:10, en welke triggers in welke hoedanigheid aanwezig waren. 

In mijn gratis masterclass 'Eerste hulp bij headshaking' vertel ik hier meer over, en mocht je na het zien van deze masterclass hier meer hulp bij willen dan kun je starten met mijn begeleidingsprogramma de Headshaking Guide. Dit is als het ware ontwikkeld als zijnde een soort handleiding voor jou als eigenaar, waarin alles al voor je is uitgewerkt. Je hoeft het dus alleen nog maar te gaan toepassen en daarnaast zijn er speciale live Q&A sessies waarbij je kunt aanhaken met je vragen. 

Er bestaat helaas geen kant en klare oplossing voor headshaking bij paarden. Zoals ik eerder in dit artikel al benoemde is het belangrijk om te beginnen met het uitsluiten van ontstekingen, fracturen en bijv. tumoren. Dan is het belangrijk om echt te gaan onderzoeken welke triggers een rol spelen bij jouw paard. Vervolgens kun je aan de hand daarvan achterhalen welk van de zenuwen bekneld of beschadigd is geraakt en je aanpak op samenstellen. 

Pas als je de oorzaak hebt achterhaald, dan kun je de juiste oplossing vinden!

In mijn (gratis) online masterclass 'Eerste hulp bij Headshaking' leer ik je graag meer over dit onderwerp en wat allemaal belangrijk is om tot een goede oplossing te komen. Klik hier om jezelf aan te melden>

Bekijk dan mijn (gratis) online masterclass 'Eerste hulp bij Headshaking'.  In deze online masterclass  neem ik je mee in de wereld van het headshaking-syndroom en ontvang je duidelijke uitleg met alleen de meest relevante informatie en nodige  stappen om jouw headshaker weer schudvrij te maken.